Actualisering 2024
De voorgaande pagina's zijn opgezet in de jaren 2016-2018. We schrijven intussen 2024 en wie had kunnen denken dat we in 2020 een Corona epidemie over ons heen zouden krijgen? Bijzonder opmerkelijk is de snelheid waarmee er werkzame vaccins konden worden ontwikkeld.
Ook opmerkelijk is snelheid waarmee de Nederlandse overheid in deze crisis met steunmaatregelen kwam om de economie overeind te houden. Het CBS: "Op 30 juni 2022 bedroeg de totale subsidie aan loonkosten en vaste lasten 34 miljard euro." Wat zou er kunnen gebeuren wanneer de armoede in Nederland als een crisis zou worden aangemerkt?
Maar het wordt nog gekker. In 2019 kwam de toeslagenaffaire aan het licht, in 2021 leidend tot het aftreden van een complete regering. Wie in 2018 had voorspeld dat de overheid vele tienduizenden burgers voor vele miljarden euro's zou oplichten, zou voor gek zijn uitgemaakt! Toch is dat wat er is gebeurd. Waar gaat dit over en waarom is het van belang voor het basisinkomen?
Hier een NOS-documentaire uit 2021 die in 10 minuten samenvat wat er zo vreselijk verkeerd ging met de uitkering van toeslagen.
Welke maatschappelijke problemen worden door de invoering van een onvoorwaardelijk individueel basisinkomen opgelost?
Heel in het algemeen zal het antwoord zijn: diepe armoede bestaat dan niet meer. Datzelfde wordt ook beoogd met ons huidige stelsel van sociale zekerheid. Maar dat rammelt en kraakt aan alle kanten. Dit vooral door die toeslagenaffaire.
Toeslagen worden uitbetaald door de belastingdienst; welke zijn er in Nederland?
- Huurtoeslag*
- Zorgtoeslag*
- Kindgebonden budget*
- Kinderopvangtoeslag*
Na de zogenaamde Bulgarenfraude in begin 2010 - waarbij op criminele wijze onterechte huur- en zorgtoeslag werd geïncasseerd – werd door het parlement de controle op de uitbetaling van alle toeslagen sterk opgevoerd. Omdat die controle pas een jaar ná uitbetaling plaatsvindt, kon een geëiste terugbetaling in combinatie met torenhoge boetes tot grote problemen leiden. Volgens een NOS-artikel van januari 2024 bedroeg op dat moment de schade ca. 7 miljard euro, verspreid over ca. 70.000 slachtoffers. Alle eer aan de kamerleden Omtzigt en Leijten voor het boven tafel krijgen van de affaire.
Er is momenteel een breed draagvlak in het parlement om alle toeslagen af te schaffen, maar er is geen overeenstemming over de manier waarop dat moet gebeuren. Er gaan veel stemmen op om de financiering van de kinderopvang voor rekening van het rijk te laten komen, net zoals het onderwijs dus. Voor de andere drie toeslagen zou het basisinkomen een oplossing bieden.
Andere ondersteuningsregelingen worden uitbetaald door de SVB:
- AOW* - ANW*
- Kinderbijslag* - PGB
- Wlz* (wet langdurige zorg)
En weer andere door de UWV:
- Algemene bijstand* (participatiewet)
- Ziektewet - Wajong*
- Werklozenwet - . . .
Het basisinkomen zou minstens alle met een * gemerkte ondersteuningsregelingen moeten vervangen. De andere regelingen kunnen (deels) in stand blijven.
Twee andere maatschappelijke problemen worden ook opgelost met het basisinkomen. Allereerst het wantrouwen. Het stelsel van sociale zekerheid, vooral de uitvoering van de participatiewet (algemene bijstand) is gebaseerd op wantrouwen ten aanzien van de ontvanger. Bijstand ontvangen gaat namelijk alleen onder stringente voorwaarden die voortvloeien uit de opzet van de participatiewet. Ontvangers moeten een tegenprestatie leveren. Dat kan verschillende vormen aannemen: verplicht solliciteren, sollicitatiecursussen volgen, openbare ruimte schoonhouden (zie de video). Ook wanneer die activiteiten zinloos gebleken zijn. Ze mogen niets bijverdienen of giften krijgen. Op deze wijze wordt eigen initiatief erg moeilijk. In dit verband ook is de complete naam van het basisinkomen: Onvoorwaardelijk Individueel Basisinkomen.
Vervolgens de armoedeval. Door de ongelukkige samenwerking van het financiële geheel loont het niet of nauwelijks om uit de bijstand te ontsnappen door erbij te gaan werken. Elke € die verdiend wordt, wordt meteen weer opgesoupeerd door de korting op de uitkering, door de loonbelasting en vooral (in de praktijk) door het afkalven van de toeslagen. Het basisinkomen is onvoorwaardelijk, er mag dus onbeperkt worden bijverdiend, net als bij de AOW.
Samengevat zal invoering van het basisinkomen de oplossing moeten vormen voor de toeslagenaffaire, het wantrouwen en de armoedeval.